Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde zinde Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Firez Çarşı’nda halı tekstil geleneğini sürdürüyor. 37 yıl önceki Türkiye’de göç fail Kırgızlar, besi hayvanlarının ense bacaklarında kâin dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘intihal oyunu’ geleneğini de hala yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 sene önceki barhana ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden bire bir kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine göç etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri tıpkısı yandan üretim yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken benzeri yandan dahi geleneklerini yaşatmak amacıyla çarpışma veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği bindi ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; dikiş, at eyeri, mesh ayakkabı, halı oluşum üzere ürünlerin üretilmesi ve toplumsal faaliyetlerin yapılabilmesi için ‘Kırgız Hars Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında tekstil geleneği sürdürülmeye çalışılırken tendürüst kızlara yönelik tekstil kursu açıldı. İlçede aktif Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının üst bacaklarında bulunan dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘aşıramento oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Sosyal Teavün Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’dahi tevakkuf etmekteyiz. Burada 35 Kırgız familya Türkiye’ye giriş yaptık. Burada şu dakika halı kursumuzda hem üretime ulama bulmak hem dernekevi sakat halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve familya bütçesine bindi amacıyla bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu dakika 10 tezgahımız var, 30 çıngı kapasitemiz var. Umum Eğitim ve topluluk kendisine kolektif cıvıltı başlattık” dedi.
Yenifakılı El Eğitim Merkezi’nde memur yırtıkça belletmen Hatice Bildirici birlikte “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, sağlık kaynağı olsun diye öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı namına hem üretimde bulunuyorlar hem da halı öğreniyorlar. Hususi şirketler bize seçme şeyini gerçekleştirme ediliyor, umum emeklerini veriyor” diye konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri ortada iri bent gören kova oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında mevcut dört yüze erbap rubai şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi benzeri Türk oyunu olan intihal oyununda intihal kemikleri, yere çizilen bire bir dairenin ortasına diziliyor. Henüz sonraları oyuncular, içine mermi dolgulu, ‘enek’ adını verdikleri, kocabaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin daire içine bıraktığı kemikleri kasıt alarak atış yapıyor. Aşıklardan bir yahut birkaçını daire dışına çıkarmaya müteharrik atıcılar, daireden hariç sâdır aşıkların sahibi oluyor. Hariç çıkaramama veya ıska geçme durumunda ise baziçe sırası değişik oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI OYUN”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde birlikte sürdürmeye çalıştıklarına vurgu fail Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada kova oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı oyun. Bir Vakitler cenk taktiği kendisine kullanıyorlarmış. Ondan sonradan silah falanca icat olduktan sonraları bunu oyun şekline çevirmişler. Bu, benzeri futbol takımı üzere, futbol maçı üzere iki bando şeklinde oynanıyor ve 9 kök oynama şekli vardır. Bunu oynayan eşhas, bedeniyle, vücudunun herhangi bir tarafı akım ettiği için spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü bitmeme ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi bitmeme ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Tıpkı zamanda bezgi eşyası yerine arabalara, evlere bezek adına ihsan şeklinde birlikte üretim yapılıyor. Ayrımsız zamanda baziçe şeklinde dahi oynanıyor yani.”
