Veri insanlarınca Kuzey Anadolu Kırık Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde ölçülü çalışmayla, üste bitmeme eden “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.
Fay hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki kestirmece 60 kilometrelik devir, İstanbul Teknik Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ziyadin Şarap, Felek Beceri Üniversitesi asistan Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim yardımcısı Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan mevrut olgun insanlarının katılımıyla 6 kişilik ekip marifetiyle inceleniyor.
Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üstünde büyüklüğe ehil iki depremle kırıldığını söyledi.
Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, tıpkı nevi yerin dengesinin bozulduğunu tamlayan Şarap, “Bunun dengelenmesi için antlaşma geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonradan dengeye habitat çalışması, vadi kabuğunda hareketlere illet oluyor. Bunları hassas takdir eden cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan mevrut sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın kaybolma kaymadığını, kayıyorsa hangi tarafa, hangi miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye mümasil istasyonun ölçümlerine baktığımızda da amiyane 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya devam ettiğini görüyoruz.” dedi.
Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Çakırdoğan, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları alay malay değerlendiriyoruz, analiz ediyoruz ve fayın davranışını elan gani anlamaya çalışıyoruz.” diye konuştu.
Depremin bir anda olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, enerji birikimi bulunduğunu vurgulayan Şarap, şöyle bitmeme etti:
“Sarsıntı çabucak bunun boşaltılması var ama hacısı hocası değil, tıpkısı kısmı. Hareket sonrasında üstelik bitmeme ediyor, muvazene hareketi var. Bu bire bir döngü, sonradan gene yüklemeye giriyor, hareket oluşuyor, sarsıntı sonrası muvazene ve tekrar. Bu döngü Kuzey Rum Fayı’nın bu kesiminde yaklaşık 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda bire bir iri hareket oluyor. Yani 300 yıl geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üstünde benzeri hareket üretmesi üzere. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak üstelik olsa tıpkı tevettür var. Onu hesap ediyoruz. Elbette başlıyor, hangi müstacelen devam ediyor, ne kadar sürüyor, bunlar elan çok tanıdık şeyler değil. Bunlar haddinden fazla andıran zamana kadar ölçülü, gözlemlenmiş şeyler değildi. Zımnında yekpare kendisine anlamıyoruz, hangi tetikliyor? Çünkü fücceten başlıyor, kaymaya devam ediyor, yırtılma gibi gidiyor ve duruyor. Bunu ne tetikliyor, mevsimsel tartı var mı, ne hızda oluyor, ne kadar derinliğe gidiyor? Dolayısıyla isimsiz birçok molekül var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”
“Yüzey akması” kırık hattının tamamında gözlenmeyen bulunmaz olaylardan biri
Şarap, incelenen bölgenin Şimal Anadolu Fayı’nın hususi bire bir kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Şimal Anadolu Kırık Hattı’nın tamamında gözlenmeyen nadir olaylardan biri burada akıntı ediyor. Buna ‘yüzey akması’ diyoruz. Fay normalde yapışıktır, 300 sene üzerine birikir ve kırılır amma fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya bitmeme ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda hakeza benzeri husus bahis konusu değil. Muvazene falan tükenik, fay kitlenmiş ama burada halen kayıyor, yılda 2 santime mail az daha kayıyor. Bunun nasıl meydana geldiğini, daima mi devir devir mi kaydığını idrak etmek amacıyla bu ölçümleri yapıyoruz. Esasen buna ‘okkalı akım’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, iri depremlerden geçmiş hakeza bu şekilde eş benzeri güç cereyan oluyor. Ansızın kırılmıyor, öncesinde tedbir safhası oluyor, bu tedarik safhasında üstelik hareket üretmeksizin benzeri kayma meydana geliyor ve ondan sonradan şapadanak kırılıyor. Buradaki ağır kayma hareketini anlarsak depremden esbak oluşan kaymayı da anlayabiliriz.”
“Yıldız Küçük Asya Kırık Hattı’nda zelzele tehlikesinin olduğu bir tane meydan Marmara diyebiliriz”
İncelenen bölgede nazik bire bir hareket tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakır, şunları kaydetti:
“Kuzey Rum Fay Hattı süresince yer sarsıntısı tehlikesinin olduğu bir tane meydan Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği üzere benzeri deprem bekliyoruz. Tarihî depremlere bakıyoruz. 1939’de başlıyor Erzincan’bile kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya kadar. Arasında kırılmayan bire bir sözleşme var, oradan biliyoruz. Ayrıntılı zamandır deprem sıfır bire bir kayran. İki tarafı kırılmış, orası bile kırılacak. en üst 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, zımnında orada 250 seneyi eski durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde deprem olacak, risk var.’ diyoruz. Yoksa kimi ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada deprem olacak.’ demiyoruz. Onu kimse söyleyemiyor elhak. Depremleri önceleri tahmin etmek söz konusu değil. Fay üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın hangi kadar hızlı kaydığı gibi ölçümlerden sonraları sarsıntı olasılığı veriliyor.”
