Birleşmiş Milletler (BM), ayrıksı halkların veya devletlerin işgaline uğramadan önceki anlaşılan coğrafyada müesses, anadan görme değerlerini, içtimai, kültürel veya panel hayat şekillerini ve geleneksel kurumlarını tam veya kısmen koruyabilmiş toplumları, “yerli el” yerine adlandırıyor.
Yerli halklar küresel nüfusun kısaca yüzdelik 5’ini, yoksul kesimin ise kısaca yüzdelik 15’ini oluşturuyor.
90 ülkede varlar
Dünya çapında çok sayıda yerli el, kendi kendini yönetmesine ve bazılarının muhtelif biçimlerde muhtariyet kurmada muvaffakiyetli olmasına karşın birçok domestik halk bibi toprakları, bölgeleri ve kaynakları üzerinde taharri uygulayıcı merkezi hükümetlerin sonuncu otoritesine tabi yerine yaşıyor.
BM verilerine bakarak, acun genelinde 90 ülkede 476 milyondan aşkın yerlinin yaşadığı hesap pusulası ediliyor.
5 bin değişik kültürü temaşa ediyorlar
Yerel halklar, dünyadaki 7 bin dilin çoğunu konuşuyor ve 5 bin farklı kültürü baziçe ediyor. Dünya nüfusunun kestirmece yüzdelik 5’ini, yoksulların bile kestirmece yüzde 15’ini yerliler oluşturuyor.
BM Domestik Halklar Faaliyet Grubunun ilk toplantısını yaptığı 9 Ağustos 1982 tarihi, “Arsıulusal Dünya Domestik Halklar Günü” car edildi. Dünyanın sağlam çok yerinde bu çevrim vesilesiyle kutlamalar yapılıyor.
Anadan Görme bilginin aktartılmasında kadının rolü
“Arsıulusal Acun Yerel Halklar Haset”nün bu yılki teması, evcil yaşamında kadınların oynadığı rolün önemine ve yaşadıkları topluma yaptıkları katkıya referansla “Geleneksel bilginin korunması ve aktarılmasında yerel kadınların rolü” namına belirlendi.
Bu kapsamda mevhum ortamda düzenlenecek yâd etkinliğinde evcil toplumların eş temsilcileri kişi toplumlarındaki hikmet birikiminin korunması, canlandırılması, geleneksel ağababa kültürünün aktarılmasındaki rollerine ait deneyimlerini paylaşacak.
Zor koşullarda hayatlarını sürdürüyorlar
Yerel halklar fek edilen dirim alanları ve kendilerine müteveccih hız olayları zımnında dünyanın köylü kalanına bakarak henüz print koşullarda hayatlarını sürdürüyor. BM verilerine bakarak domestik halkların sayı farkı hayat süreleri evcil sıfır toplumların üyelerine bakarak 20 yıl daha bodur.
BM istatistikleri, küresel adına domestik halkların yüzde 86’sından fazlasının kayıt dışı ekonomide çalıştığını, bu oranın yerel olmayanlarda yüzdelik 66 olduğunu ortaya koyuyor.
Lüks verimsizlik içre sevimli olasılıkları 3 itmam daha aşkın
Evcil halkların, yerel olmayanlara nazaran aşırı zaruret zarfında sevimli olasılığının kestirmece üç tekmil daha çok olması dikkati çekiyor.
Global kendisine istihdamda olan kamu yerli halkların yüzde 47’si eğitimsizken, yerli olmayanların yüzdelik 17’si eğitimsiz durumda. Bu farkın kadınlar üzere elan de efdal olduğuna belen ediliyor.
Koronanın yerlilere etkileri
Kovid-19 salgınından arz haddinden fazla etkilenen toplulukların başında domestik halklar geliyor. Hem keyif hem bile iktisadi adına yerli halklar süreçten zararlı imdi.
Örneğin Afrika’de kâin ve turizmin devlet gelirinin yüzde 46’sını oluşturduğu Bostvana’daki yerel halklar salgından kıran getirilen yolculuk kısıtlamaları nedeniyle yüzdelik 80 zararla yüz yüze kaldı. Benzer şekilde Kenya ve Namibya üzere ülkeler bile iktisadi namına bu süreçlerden olumsuz etkilendi.
Ahiret Yolculuğu oranlarında birlikte başı çekiyorlar
Salgın nedeniyle ölüm oranlarında dahi yerli halkların başı çektiği görülüyor. Mikro esenlik önlemleri zımnında salgından domestik halklar gayrı toplumlara bakarak elan çok etkilendi.
Paraguay’da yerliler için virüs kaynaklı ahiret yolculuğu oranı yüzde 12,7’yken evcil olmayanlardaki oransa yüzde 3,4 yerine dikkati çekiyor. Raporda, nüfusunun yüzdelik 80’i yerlilerden oluşan Fransız Polinezyası üstelik acun genelinde virüs kaynaklı ahiret yolculuğu oranlarının yer efdal olduğu ülkelerin başında geliyor.
Maktul adam hakları aktivistlerinin yüzdelik 59’u yerliler üzere çalışıyordu
IWGIA’nın raporu yerlilerin hakları üzere mücadele eden eş hakları savunucularının da uğur haline geldiğini ortaya koyuyor. Buna bakarak 2021’da öldürülmüş 358 koca hakları savunucusunun yüzde 59’u yerli halkların hakları üzere uğraş fail kişilerdi.
Örneğin Peru’daki katıksız hayatın korunması ve yasa dışı esrar faaliyetlerinin engellenmesi amacıyla müteharrik 4 evcil Amazon lideri 2021’bile çeteler yoluyla öldürüldü.
Evleri kundaklanıyor
Raporda meydan düz ticari faaliyetlerin yapılması üzere silahlı gruplar yoluyla katıksız yaşam alanlarından koparılmak istenen evcil halk mensuplarının evlerinin kundaklandığı bilgisi, aynı bambaşka yasa dışı hayatiyet adına hücre çarpıyor.
Bildirme çok domestik Çin’da
IWGIA’nın verilerine bakarak Grönland’ın nüfusunun yüzdelik 88’i, Fransız Polinezyası’nın yüzde 80’i, Bolivya’nın yüzde 48’i, Guatemala’nın yüzdelik 43,8’i ve Nepal’in yüzde 36’sı yerlilerden oluşuyor. Nüfusa oranla sunu çokça yerli bu ülkelerde yaşıyor.
Asya kıtası, “yeryüzü çok yerliyi barındıran ana kara” yerine öne çıkıyor. Hoppadak Çin’de 112 milyon yerlinin yaşadığı tutum ediliyor ve bu aynı, Çin’i sunma haddinden fazla yerlinin yaşadığı mevki yapıyor. Çin’i, 104 milyon yerliyle Hindistan, 60 milyon yerliyle Endonezya strateji ediyor.
Papa: Kanada’üstelik yerlilere yapılanlar genosit
Papa Francis Kanada’da yerlilerden af diledi
Kolombiya’bile 9 evcil öldürüldü
Kanada, domestik çocuklar üzere 20 milyar dolar ödence ödeyecek
Peru’birlikte silahlı ofans: 3 yerli önder öldü
Trudeau: Kanada yerlileri onlarca yıldır tıpkısı defo bekliyordu
