1. Mutedil Asya- Rusya Zirvesi’nde, Afganistan’daki duruma ve bölgede güvenliğin sağlanması konularına dikkat çekildi.

Kazakistan’ın başkenti Astana’dahi Cumhur Reisi Teşrinisani Kardeş Tokayev’in sülale sahipliğinde gerçekleşen Mutedil Asya-Rusya Zirvesi’hangi Kırgızistan Cumhurbaşkanı Bağır Caparov, Özbekistan Reisicumhur Cesamet Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Başkomutan Berdimuhamedov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Rusya Celal Başkanı Vladimir Putin katıldı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, burada yaptığı konuşmada, ülkelerin temas birindeki istikrar ve güvenliğin bölgenin kalkınmasını doğrudan etkilediğini ve bunun üzere düzenlilik konusunun ilk sırada olduğunu söyledi.

Orta Asya devletleri ile Rusya’nın, güvenlik alanında benzeri sıra uluslararası ve bölgesel kurumlar dahil ikili ilişkilerde bile daima teşrikimesai içre olduğunu anımsatan Tokayev, “Devletlerimizin ve halklarımızın esas çıkarlarına binaen, kullanılmamış tehditleri alıkoymak ve bunlara derhal cevap yöneltmek üzere aktif araçları geliştirmeye ihtiyacımız var.” diye konuştu.

Hibrit ve vukuf teknolojileri tarafından bölgede durumun istikrarsızlaştırılmaya çalışıldığına belen fail Tokayev, bu bağlamda ülkelerin güvenlik konseyleri çerçevesinde yasaklayıcı tedbirler amacıyla benzeri mekanizma geliştirilmesini önerdi.

Tokayev, bölgeyi istikrarsızlaştıran başka benzeri faktörün bile ülkeler arasındaki çözülmemiş çizi sorunları olduğuna dikkati çekerek, “Cızık meselelerinin çözümü hukuk, büzük ve gani komşuluk ruhu ortamında, antrparantez arsıulusal ahbaplık ve Birleşmiş Milletler (BM) Şartı’nın esas ilkelerine sıkı sıkıya mecbur kalarak yalnızca barışçıl yollarla gerçekleştirilmeli.” ifadesini kullandı.

Dijital teknolojilerin, toplumsal ağların ve yargılama mesajlaşma uygulamalarının serian geliştiği bu devirde dikkatsizce harcama edilen ayrımsız kelimenin alelhusus çoluk çocuk beyninde etnik nefrete posta açabileceğini vurgulayan Tokayev, “Bunun sonucunda, uzun yıllardır toplumda bağlantı ve beraberliği esermek amacıyla verilen çabalar boşa çıkabilir. Bittabi kavi çokça husus azamet adamlarımızın siyasi sorumluluğuna da bağlıdır. Ara Sıra ortaklarımız olan ülkelerde hangi yazık kim doğal edilgi mucit ve yıkmacı güçlerin eline güzeşte ajitatör izahat var.” diye konuştu.

“Garplı ülkelerin istihbaratı, Taliban’a cebin olan oluşumları besliyor”

Rusya Çap Başkanı Putin, BDT ülkeleriyle ilişkileri çeşitli alanlarda ve formatlarda geliştirdiklerini belirterek, “Dünyada ve bölgede zorlaşan uzanım, aramızdaki tekmil mekanizmaları harekete geçirmeye zorluyor. Demin, ülkelerimizin bağlaşık ve stratejik ortaklığın geliştirilmesi ve ekonomilerimizin sağlamlaştırılması yönünde ana koordineli eş adımlar atılmasına ihtiyacı var.” dedi.

Rusya’nın Ölçülü Asya ülkeleriyle haddinden fazla yönlü ilişkilerin güçlendirilmesine yıldızlı olduğunu dile getiren Putin, “Rusya’nın bölgedeki ülkelerle ticaret hacmi iki hatim artarak 37,1 bilyon dolara ulaştı. Tecim hacmi, bu yılın önceki yarısında yüzdelik 16, son 5 yılda ise yüzde 37 arttı.” diye konuştu.

Putin, Itidalli Asya’nın müttehit enerji sisteminin yeniden oluşturulmasında koruyucu olmaya amade olduğunu söyledi.

Afganistan meselesine de değinen Putin, “Güney sınırlarımızda mülteci akışına, terör tehditlerine ve aşırılıkçı ideolojinin yayılmasına kere açabilecek nitelik gerginliğini koruyor. bununla birlikte Mağribî hele de Amerikalı ve İngiliz istihbaratı, Taliban’a karşı olan oluşumları besliyor ve sınırlarımıza geveze düzenlemeye teşvik ediyor.” dedi.

Bununla ilgilendiren risk ve tehditlerin farkında olduklarını tamlayan Putin, bu nedenle Taliban yönetimiyle temasları sürdürdüklerini kaydetti.

Putin, Afganistan’birlikte yeni bir bağırsak savaşın önlenmesi gerektiğini vurgulayarak, “Tabii, Afganistan’daki mevcut yönetimle çalışmamız gerekiyor.” ifadesini kullandı.

“Ülkelerimizdeki durumun istikrarsızlaştırılmasına alın direnç gösterilmesi gerekir”

Türkmenistan Reisicumhur Başkomutan Berdimuhamedov, acun jeopolitiğindeki mevcut eğilimlerin olumlu olmadığına dikkati çekerek, “Devletlerarası ilişkilerin içeriğinin anlamı değişiyor, çatışmaların, tehditlerin, terörizmin, aşırılığın ve radikalizmin coğrafyası genişliyor. Bu koşullar altında, Ilımlı Asya devletleri ile Rusya arasındaki yakın ve etkin etkileşim belirleyici önemdedir.” dedi.

Toplumun zihnine falsolu efkâr ve ahlak kurallarının takma yolla aşılanmasına karşı mücadelenin kocaman olduğunu belirten Berdimuhamedov, “Ülkelerimizdeki durumun istikrarsızlaştırılmasına cebin dayanım gösterilmesi gerekir.” ifadesini kullandı.

Berdimuhamedov, terörizm, köktencilik, siber ve dirim bilimsel tehditlere alın koruma sağlamanın önemini vurguladı.

Konuyla ilgilendiren belirttiği alanlarda ortak faaliyetlerin güçlendirilmesi için dışişleri bakanlıkları beyninde altılı ganyan istişareler yapılmasının akıllıca olacağını tabir eden Berdimuhamedov, ayrıca bu konuların özel hizmetler ve farklı organların iş alanları üzere birlikte uygulanan olduğunu kaydetti.

Berdimuhamedov, Türkmenistan’ın Afganistan’daki durumu siyasi yollarla çözmek için arsıulusal araçların, Orta Asya ülkeleri, Rusya, İran, Çin ve BM’nin Afgan odaklı misyonlarının çabalarını desteklediğini söyledi.

Afganistan’ın uluslararası ve lehçe hesaplı ilişkilere entegrasyonunun makro olduğunu, Türkmenistan’ın bu alanda desteklediği şişman projelerinin bulunduğunu tabir fail Türkmen reis, hele Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan gaz boru hattı, Türkmenistan-Afganistan-Pakistan güzergahındaki zindelik hattı, fiber optik bildirişim sistemleri ve Türkmen topraklarından Afgan tarafına revan çipo yollarından bahsetti.

“Tacikistan, lojistik merkezler üzerinden Afganistan’a insani arkalama sağlamaya amade”

Tacikistan Reisicumhur Rahman, Mutedil Asya ülkeleri ve Rusya arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana sabık 30 sene içre yakınlar arasındaki siyasal, ticari, soylu erki, kültürel, insanca ve farklı alanlarda erdemli seviyeli aksiyon birliğinin her an geliştiğini kaydederek, bu çerçevede ortaya çıkan kullanılmamış risk ve tehditlere cebin mücadelede gelişim birliğinin elan de genişletilmesi gerektiğini belirtti.

Rahman, bölgedeki güvenlik alanında ülkeler arasında iş birliği, aşırılıkçı ideolojinin yayılmasının önlenmesi, yıldırıcı ve aşırılık yanlısı grupların büyümesine alın koyma, mızrap kaçakçılığı ve hudut dışı kombinasyon suçlarla mücadelede iş birliğinin önemini vurguladı. Rahman, bu gözdağı ve risklere alın dövüşmek amacıyla eskimemiş mekanizmaların geliştirilmesi ve ait kurumların faaliyetlerinin koordinasyonunun güçlendirilmesini önerdi.

Komşu Afganistan’daki siyasal ve insancasına duruma dikkati çekici Rahman, Tacikistan’ın detaylı süredir ızdırap calip Afgan halkına ülkedeki geri hizmet merkezleri üzerinden insancasına yardım sağlamaya amade olduğu vurguladı.

“Afganistan yoğun tıpkı sosyo-konuşu ve insani krizle karşı karşıya”

Kırgızistan Reisicumhur Caparov, Afganistan’ın dip aynı sosyo-konuşu ve insanca krizle yüz yüze kaldığını söyledi.

Caparov, parçalanmamış uluslararası toplumun, bir zaman yaşanan biberli tecrübelerin tekrarlanmaması ve Afganistan’dahi yıllardır devam eden hunriz askeri çatışmalara sonuç verilmesi göreviyle yüz yüze olduğunu belirtti.

Kırgızistan’ın muvazeneli ve gönençli ayrımsız Afganistan istediğini tamlayan Caparov, “Bu ülkede barışı oluşturmak için gelişigüzel antlaşma ceht sarf ettik ve etmeye bile devam edeceğiz. Afganistan’ın kâin yetkilileriyle ağır ezgi kontak halindeyiz ve çeşitli etkileşimlerimizi sürdürüyoruz.” diye konuştu.

Caparov, Afgan ekonomisinin canlanması ve güçlenmesinin arsıulusal toplum için koca olduğunu belirterek, Afganistan’ın, bölgeler arası hesaplı süreçlere katılması, içtimai açıdan majör altyapı ve bölgesel enerji projelerinin uygulamaya isteklendirme edilmesi gerektiğini vurguladı.

Ayrıca Caparov, Kırgızistan’dan BM Umumi Sekreteri Afganistan Özel Temsilcisi ve Birleşmiş Milel Afganistan Yardım Misyonu (UNAMA) Başkanı yerine atanan Roza Otunbayeva’ya destek verilmesini istedi.

“Son yıllarda Orta Asya bölgesinde yıpranmamış politik yassı oluştu”

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, sonuç yıllarda Ölçülü Asya ülkelerinin bölgede düzenlilik ve istikrarın sağlanmasına müteveccih mehabetli adımlar attığını, bunun sonucunda bölgedeki kavi sorunların çözüme kavuştuğunu ve bölgede bakir politik ortamın oluştuğunu belirtti. Mirziyoyev, yekpare bunların havza ülkelerinin geleneksel ve önemli ortağı ve müttefiki Rusya ile ateş parçası adına gelişmekte olan ilişkilerine birlikte yansıdığını kaydetti.

Mirziyoyev, Rusya’nın havza ülkelerine yaptığı yatırımın ve düğme ticaret hacminin küşade ölçüde arttığını vurgulayarak, bunun sonucunda etraf arasındaki hareket birliğinin kalite açısından kullanılmamış düzeye çıktığını anlatım etti.

Ayrıca Mirziyoyev, yakınlar arasındaki hareket birliğinin geliştirilmesi için servet ve ürünlerin serbest dolaşımının kolaylaştırılması, ülkelerin piyasalarına niteliksiz erişimin sağlanması, çevre arasındaki uran alanındaki gelişim birliğinin daha de geliştirilmesi gerektiğini belirtti.

Reisicumhur Mirziyoyev, Ilımlı Asya bölgesinin stabil adına kalkınmasının Rusya ile olan balaban iş birliği imkanlarının ne kadar bereketli kullanılmasına birlikte ilişkin olduğunu dile getirdi.